Η αναβλητικότητα προσφέρει μια ψευδαίσθηση ελευθερίας, μια αίσθηση ότι έχουμε αρκετό χρόνο στη διάθεσή μας, για να ολοκληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας. Η αναβλητική συμπεριφορά διακρίνεται στους ανθρώπους που είναι συγκυριακά ασυνεπείς και αυτούς που την έχουν υιοθετήσει ως τρόπο ζωής. Εξωτερικοί παράγοντες όπως η έλλειψη χρόνου ή ένα έκτακτο συμβάν μπορεί να βγάλουν έναν άνθρωπο από το πρόγραμμά του και να γίνει ασυνεπής. Υπάρχουν όμως και κάποιοι άνθρωποι που ενώ βρίσκονται σε μια σύγκρουση, στο τέλος πάντα καταφεύγουν στη λύση της πρόσκαιρης ανακούφισης και αποφυγής της δύσκολης πραγματικότητας. Μια έρευνα των Harriot και Ferrari (1996) έδειξε ότι η λύση αυτή αποτελεί καθημερινό φαινόμενο, με το ποσοστό των ενήλικων ατόμων που παρουσιάζουν συμπτώματα χρόνιας αναβλητικότητας, να αγγίζουν το 20% του γενικού πληθυσμού.
Ο αναβλητικός άνθρωπος έχει μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας. Αισθάνεται αισιόδοξος, ότι όλα είναι υπό έλεγχο και συχνά υποτιμά το χρόνο που χρειάζεται για να ολοκληρώσει μια υποχρέωση. Η συνήθεια της απραξίας είναι δύσκολο να σταματήσει, γιατί είναι αυτοτροφοδοτούμενη. Για παράδειγμα, ένας καλός βαθμός, ένα θετικό σχόλιο ή η επιτυχής ολοκλήρωση ενός δύσκολου εγχειρήματος, καλλιεργεί τη λανθασμένη εντύπωση ότι η συγκεκριμένη τεχνική είναι και η πιο αποτελεσματική. Ο αναβλητικός άνθρωπος γίνεται έμπειρος στην αποφυγή και δεν καταφέρνει να αναπτύξει σημαντικές ικανότητες, όπως ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η ανάπτυξη της σκέψης, η προσοχή και η λεπτομέρεια. Ποιες είναι όμως οι αιτίες της αναβλητικότητας;
Τα αίτια της αναβλητικότητας διαφέρουν για τον κάθε άνθρωπο. Μπορεί να οφείλεται στη φύση της δραστηριότητας, στην προσωπικότητα, στα βιώματα κάθε ανθρώπου ή ακόμα και στην ύπαρξη κάποιας διαταραχής. Κύρια πηγή της αναβλητικότητας, θεωρείται ο φόβος της αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι φοβούμενοι μια επερχόμενη αποτυχία δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις και προτιμούν να παραμείνουν αδρανείς και παθητικοί. Η αναβλητικότητα μπορεί ακόμα να οφείλεται και στην τελειομανία. Υπερβολικά τελειομανή άτομα, στην προσπάθειά τους να τα καταφέρουν όλα στην εντέλεια, καταλήγουν να αναβάλλουν να ξεκινήσουν κάτι, επειδή φοβούνται ότι δε θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, άνθρωποι που αναβάλλουν τις υποχρεώσεις τους, έχουν συχνά χαμηλά επίπεδα αυτοσεβασμού και αυτοπεποίθησης. Για παράδειγμα, σκέφτονται ότι δε θα καταφέρουν κάτι επειδή δεν αξίζουν και δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες. Προβλέπουν δηλαδή τα αποτελέσματα με τον πιο καταστροφικό τρόπο. Σημαντικό παράγοντα παίζει επίσης η δυσκολία αυτοελέγχου. Άτομα με αναβλητική συμπεριφορά, δυσκολεύονται να καταστείλουν τις παρορμήσεις τους και να επικεντρωθούν στη διαχείριση μιας κατάστασης, που ωστόσο θα έχει μελλοντικές συνέπειες. Από την άλλη πλευρά αυτή η στάση μπορεί να υποδηλώνει χαμηλά επίπεδα ενέργειας. Έχει βρεθεί ότι η αναβλητικότητα μπορεί να σχετίζεται με τη διαταραχή της κατάθλιψης και υψηλά επίπεδα άγχους.
Ανεξάρτητα από το αίτιο που οδηγεί στην αναβλητικότητα, το σίγουρο είναι ότι αυτή η συμπεριφορά επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις σε διάφορους τομείς, όπως το συναισθηματικό, τον κοινωνικό και τον επαγγελματικό. Πρέπει λοιπόν να μπουν κάποιες προτεραιότητες, για να αντιμετωπιστεί αυτή η λανθασμένη συνήθεια. Αρχικά, το πρώτο βήμα είναι να δημιουργηθεί μια λίστα με στόχους και εργασίες που πρέπει να ολοκληρωθούν στο επόμενο χρονικό διάστημα. Οι στόχοι αυτοί πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και εφικτοί και να ιεραρχούνται ανάλογα με τη σημαντικότητά τους.
Καθώς το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται ένας άνθρωπος παίζει σημαντικό ρόλο στον τομέα της αναβλητικότητας, πρέπει να το προσαρμόζουμε κατάλληλα ώστε να γίνει σύμμαχός μας. Για παράδειγμα, είναι καλό να απομακρύνονται αντικείμενα που αποσπούν την προσοχή όπως το κινητό. Επίσης, βοηθητικό μπορεί να είναι να βάζουμε υπενθυμίσεις σε ορατά σημεία. Τέλος, είναι σημαντικο, ο χώρος που εργαζόμαστε να μας εμπνέει και να είναι ζεστός.
Επιπλέον, χρειάζεται να συνειδητοποιούμε τη σημαντικότητα μιας πράξης και των αποτελεσμάτων της, αλλά να αντιληφθούμε και τους λόγους για τους οποίους την αναβάλλουμε. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούμε πιο εύκολα να διαχειριστούμε τη συμπεριφορά μας και να οργανώσουμε το χρόνο μας.
Με τη σωστή διαχείριση, την κατανόηση των αιτιών της αναβλητικότητας και την προσωπική ανάπτυξη, αυτό το φαινόμενο μπορεί να αντιμετωπιστεί. Δεν αποτελεί πρόβλημα η αναβολή μιας υποχρέωσης, αλλά η συστηματική αναβολή και η επινόηση ανούσιων δικαιολογιών, για να αποφεύγουμε τις υποχρεώσεις μας. Από το να σκεφτόμαστε συνεχώς πόσα πράγματα έχουμε να κάνουμε και να χάνουμε χρόνο στην ίδια μας τη σκέψη, είναι καλύτερο να αφιερώνουμε το χρόνο μας στην οργάνωση και ιεράρχηση των υποχρεώσεών μας.
Από Τσιάκου Χρύσα
Ηλεκτρονική Εφημερίδα
