Στους περισσότερους από εμάς θα έχει τύχει, όταν ήμασταν μικροί, να παίξουμε με πλαστελίνη ή κάποιο είδος πηλού, με σκοπό τη δημιουργία, ή την ανάπλαση μίας μορφής, ή ενός αντικειμένου. Πολλές φορές θα έτυχε επίσης να καταστρέψουμε τη μορφή, να τη χαράξουμε, να τη ζουλήξουμε, μέχρις ότου να αλλοιωθεί τελείως. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπινους χαρακτήρες. Οι ψυχικές ιδιότητες του ατόμου διαμορφώνονται με την αγωγή στην εύπλαστη παιδική ηλικία, δηλαδή εν-χαράσσονται σαν σε πηλό, αλλά τελειοποιούνται σε βάθος χρόνου ως την ωριμότητα. Όλη αυτή η διαδικασία μοιάζει με αυτήν που ακολουθούν τα λουλούδια, τα οποία αρχικά ξεκινούν ως μπουμπούκια και τελειοποιούνται σιγά σιγά σε μορφή και άρωμα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο πρωτογενής πυρήνας του χαρακτήρα διαμορφώνεται γύρω στο 5ο έτος της ηλικίας και σταθεροποιείται γύρω στο 11ο. Από εκεί και πέρα ο χαρακτήρας του ανθρώπου δύσκολα μεταβάλλεται, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν “υπαρξιακά” γεγονότα που δε μπορούν να τον επηρεάσουν.
Συχνά οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν εκδηλώνεται άμεσα με τη σωματική επαφή ή συμπεριφορά. Αυτό είναι λογικό, ωστόσο μερικές φορές καταλαβαίνουμε κάποια χαρακτηριστικά του άλλου από το βλέμμα ή τις κινήσεις του. Η ομιλία, οι μορφασμοί, οι αντιδράσεις στα ποικίλα ερεθίσματα, όλα αυτά είναι στοιχεία που προδίδουν τον ψυχισμό του άλλου. Εξάλλου, το έλεγαν και στην αρχαιότητα, “Η μορφή είναι η εικόνα της ψυχής”. Αυτή η διαπίστωση μπορεί επιπλέον να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη στους εγκληματολόγους, ή γενικά στους υπαλλήλους σωφρονιστικών ιδρυμάτων, οι οποίοι μπορούν στις ανακρίσεις υπόπτων να οδηγηθούν ευκολότερα σε κάποια συμπεράσματα, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο.
Ο τέλεια ενάρετος και χαρισματικός χαρακτήρας, σύμφωνα πάντα με τον Αριστοτέλη, είναι ένα ιδανικό σχεδόν ανύπαρκτο και είναι ο άνθρωπος που περιέγραψε στα “Ηθικά Νικομάχεια”, αυτός που τηρεί το μέτρο και τη μεσότητα, κάτι που δεν είναι εφικτό όλες τις φορές, όπως θα έχουμε διαπιστώσει. Ο δρόμος αυτός του Αριστοτέλη είναι αρκετά δύσκολος και προϋποθέτει συνεχή επαγρύπνηση και ετοιμότητα, ώστε να μη χαθεί αυτή η λεπτή ισορροπία που χωρίζει τα μεγαλύτερα αντιθετικά ζεύγη : ‘’έχθρα-προσκόλληση‘’ , ‘’απάθεια-εμπάθεια’’, ‘’δειλία-θράσος’’ και άλλα. Η δυσκολία έγκειται στο ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα παθητικό και αμετάβλητο ον σε ισορροπία, που τηρεί πάντα τα προσχήματα, φέρεται όπως πρέπει. Είναι πολλά περισσότερα και κατ΄αρχήν ένα όν γεμάτο ενεργητικότητα, πλουραλισμό και πληθωρικότητα, γεμάτο αντιθέσεις και εσωτερικές συγκρούσεις. Το θέμα είναι να μην υπερβαίνουν τον αριθμό και την συχνότητα που βγαίνουν προς την επιφάνεια, γιατί τότε τα πράγματα θα γίνονται δυσκολότερα, για κάθε ανθρώπινη σχέση. Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζουμε ότι αυτά που οικοδομούν την συνείδηση και το χαρακτήρα μας είναι τα ένστικτα ή αλλιώς αυτά που ενυπάρχουν στο υποσυνείδητο, τα συναισθήματα, που σηματοδοτούν εντάσεις, πάθη κτλ και η σοφή λογική, που μας φέρνει κοντά στην αλήθεια. Το μυστικό έγκειται στην εξισορρόπηση των τριών αυτών θεμέλιων στοιχείων.
Εξίσου σημαντική με την τήρηση του μέτρου, όσο αυτό είναι εφικτό, είναι και η ετερογνωσία, η οποία βαθμιαία οδηγεί στην αυτογνωσία. Ετερογνωσία είναι να μπορείς να γνωρίζεις και να καταλαβαίνεις την ψυχολογία του άλλου, να παρατηρείς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και το πως επιλέγει να φέρεται. Η ετεροπαρατήρηση, αν γίνει με σωστό και καλοπροαίρετο τρόπο, μπορεί να οδηγήσει στην αυτοπαρατήρηση και την αυτογνωσία, στη σωστή κρίση του εαυτού μας. Αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό. Προφανώς και ο ομαλός βίος εξασφαλίζεται μέσα από ομαλές κοινωνικές συνθήκες και από σωστή φωτισμένη παιδεία. Γι΄αυτό και η προκατάληψη, η νοσηρή φαντασία, η καχυποψία και ο εγωισμός είναι κακοί σύμβουλοι στην αμερόληπτη ψυχολογία των συνανθρώπων μας. Αυτό που θα πρέπει να έχουμε κατά νου, όταν παρατηρούμε την ψυχολογία του άλλου, είναι ότι εκείνος μπορεί να ανήκει σε διαφορετικό ψυχολογικό τύπο από τον δικό μας. Το να προσπαθούμε να τον ψυχολογήσουμε με βάση τα δικά μας μέτρα και σταθμά, δε βοηθά και πολύ. Η δικαιοσύνη άλλωστε, απαιτεί να είμαστε αντικειμενικοί στις ψυχολογικές κρίσεις, αλλά δυστυχώς οι προτιμήσεις μας νοθεύουν την αντικειμενικότητά μας.
Συμπερασματικά, κλείνουμε με την σκέψη του Ιάσονος Ευαγγέλου, ότι οι χαρακτήρες χύνονται στη μήτρα της αγωγής και ψήνονται στο καμίνι του πόνου. Πολλές φορές το γιατί λέμε κάποια πράγματα είναι πιο σημαντικό και δείχνει περισσότερα στοιχεία για τον χαρακτήρα μας, από το τι λέμε. Και ας μην ξεχνάμε πως ευκολότερα ψυχολογείς, αυτόν που σε ψυχολογεί…
Ηλεκτρονική Εφημερίδα
