Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Συμβολισμοί πίσω από ένα πολυσύνθετο λογοτεχνικό έργο

Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι ένα πασίγνωστο μυθιστόρημα φαντασίας του Άγγλου συγγραφέα J.R.R.Tolkien, με εκατοντάδες θαυμαστές ανά τον κόσμο. Γράφτηκε κατά διαστήματα, ανάμεσα στο 1937 και το 1949, αν και το μεγαλύτερο του μέρος δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου . Εκδόθηκε αρχικά σε τρεις τόμους, το 1954 και το 1955  και από τότε έχει μεταφραστεί  πολλές φορές σε τουλάχιστον 38 γλώσσες, κάτι που το καθιστά ένα από τα πιο δημοφιλή λογοτεχνικά έργα του 20ου αιώνα. Η επιρροή του στην τελική διαμόρφωση του ύφους και των συνηθισμένων μοτίβων της λογοτεχνίας βασισμένης στη φαντασία, υπήρξε καταλυτική. Φυσικά από ένα τέτοιο λογοτεχνικό αριστούργημα, δε θα μπορούσαν να λείπουν οι συμβολισμοί, που το καθιστούν ακόμα πιο ενδιαφέρον και μαγευτικό.

Το κύριο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου έργου, είναι η μάχη του Καλού με το Κακό. Η φύση του Κακού και οι μηχανισμοί δράσης του, οι καταστροφές, οι πόλεμοι και ο θάνατος, αντικατοπτρίζουν τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης και των ηγετών, όταν κυριεύονται από απληστία και δίψα για εξουσία, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο για να επιτύχουν τον στόχο τους. Φυσικά, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το έργο έχει άμεσες επιρροές από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ σύμφωνα με μελέτες ήταν ένας τρόπος για να αποδώσει ο Tolkien, το μοτίβο της εποχής του. Από την άλλη πλευρά, η δύναμη του καλού, η ένωση της συντροφιάς και οι συμμαχίες, καθώς και οι έγκαιρες παρεμβάσεις του μάγου Gandalf και των υπόλοιπων μυθικών πλασμάτων, συμβολίζουν το θετικό αποτέλεσμα που μπορεί να προκαλέσει η συνεργασία των ανθρώπων, η πίστη και η ελπίδα. Επίσης, ένα σημαντικό θέμα που διαφαίνεται στο έργο είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας. Τα Βασίλεια αφήνουν πίσω διχόνοιες και διαφορές και δέχονται να συμμαχήσουν για την επίτευξη ενός κοινού στόχου: την καταστροφή του Κακού.

Άλλος ένας έντονος συμβολισμός του έργου, είναι η θεώρηση του θανάτου και η ανύψωση της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς και η βασική ιδέα ότι ο άνθρωπος πρέπει να χάσει κάτι, ώστε να πετύχει αυτό που του είναι πραγματικά άξιο. Στο έργο, ο ήρωας Frodo πρέπει να αφήσει πίσω την ασφάλεια του τόπου του (Hobbiton), να ξεπεράσει τους φόβους του, να πιστέψει στον εαυτό του για να καταφέρει να φέρει σε πέρας την αποστολή της καταστροφής του δαχτυλιδιού. Επίσης, πέρα από τα μηνύματα της εμπιστοσύνης στον εαυτό, στο έργο διαφαίνεται και η πάλη που πολλές φορές νιώθουμε μέσα μας, όταν θέλουμε να αντισταθούμε σε έναν πειρασμό, ή όταν πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα στα φωτεινά και τα σκοτεινά στοιχεία του εαυτού μας.

Χαρακτηριστικός συμβολισμός του έργου, είναι και ο φόβος να αποδεχτούμε και να συμφιλιωθούμε με το παρελθόν, να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και να προχωρήσουμε σε αυτό για το οποίο προοριζόμαστε. Ο ήρωας Aragorn, αρνείται να αποδεχτεί τη θέση του ως Βασιλιάς, καθώς δεν ήθελε να ταυτιστεί με τον πατέρα του που ήταν υπεύθυνος για τη μη καταστροφή του δαχτυλιδιού. Ο Aragorn είναι ένας ευγενής ήρωας, που μάχεται για το καλό, βοηθάει τους αδύναμους, έχει ηγετικές τάσεις, αλλά δεν μπορεί να δει καθαρά το μέλλον του, καθώς δεν έχει συμφιλιωθεί με το παρελθόν. Σημαντικό ρόλο στην κινητοποίησή του και τελικά την στέψη του, έχει η Arwen, η γυναίκα ξωτικό με την οποία είναι ερωτευμένος  και η οποία αποτελεί την κινητήρια δύναμή του. Ο έρωτας των δύο αυτών ηρώων και ο γάμος τους, συμβολίζουν την αγνότητα, την αληθινή αγάπη και τη δύναμή της, αλλά καθώς και την ένωση δύο ανθρώπων. Από την ανάλυση των συμβολισμών των ηρώων, δεν θα μπορούσε να λείπει και αυτή του Golum, του μοχθηρού πλάσματος που κυριεύεται απο το σκοτάδι και την εμμονή του να αποκτήσει το δαχτυλίδι. Στο Golum διαφαίνεται μια μορφή διαταραχής προσωπικότητας και συγκεκριμένα της δισχιδούς ή αλλιώς πολλαπλής προσωπικότητας. Το Golum έχει δύο εαυτούς, έναν καλό και έναν κακό: ο καλός θέλει να βοηθήσει τον Frodo και τον συνοδοιπόρο του Sam να καταστρέψουν το δαχτυλίδι, ενώ ο κακός θέλει να τους σκοτώσει και να το αποκτήσει με κάθε τίμημα. Εδώ βλέπουμε επίσης άλλη μια πάλη με τον εαυτό, καθώς πολλές φορές πρέπει να επιλέξουμε μεταξύ άσπρου και μαύρου μέσα μας.

Καταλήγοντας, ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών αποτελεί ένα πολυσύνθετο και εξαίρετο μυθιστόρημα, με αρκετές αναφορές στα ιστορικά γεγονότα της εποχής του Tolkien, μηνύματα για την οικολογική καταστροφή, τους ανθρώπους, τις πράξεις τους και τις συνέπειές τους. Πρόκειται για ένα έργο με αρκετές αναφορές στην ελπίδα, όπως η χαρακτηριστική φράση «There is always hope – Υπάρχει πάντα ελπίδα» του Aragorn και την ανάγκη να παλεύουμε συνεχώς για το καλό, όπως είχε υπενθυμίσει ο Sam στον Frodo«There is some good in this world mr Frodo. And it is worth fighting for – Υπάρχει καλό στον κόσμο κύριε Φρόντο και αξίζει να παλεύουμε για αυτό». Εν τέλει, για άλλη μια φορά συνειδητοποιούμε τη δύναμη των παραμυθιών, τα κρυφά μηνύματα που θέλουν να περάσουν και την καταλυτική επίδρασή τους, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τις συνθήκες.

Από Τσιάκου Χρύσα

Leave a Comment